Η παραβολή του Πλούσιου και του Λαζάρου
Πολλές συζητήσεις έχουν γίνει για το αν την παραβολή του πλούσιου και του Λαζάρου πρέπει να την ερμηνεύσουμε κυριολεκτικά ή ως παραβολή. Μερικοί αισθάνονται ότι σε αυτή την ιστορία, ο Ιησούς προσέφερε στους ακροατές Του μια ματιά για το τι γίνεται μετά θάνατον. Άλλοι, επικαλούμενοι πολυάριθμα εδάφια της Αγίας Γραφής που έρχονται σε αντίθεση με την απεικόνιση της παραβολής, αισθάνονται ότι ο Ιησούς ήθελε να διδάξει κάτι εντελώς διαφορετικό.
Δυστυχώς αρκετοί θρησκευτικοί διδάσκαλοι χρησιμοποιούν αυτή την παραβολή για να τρομάξουν τους ανθρώπους με τον φόβο της κόλασης.
Σε αυτή τη μελέτη, θα ρίξουμε μια πιο προσεκτική ματιά πρώτα στο τι είναι παραβολή και έπειτα στην παραβολή του πλούσιου και του Λαζάρου για να δούμε τι μπορεί να μας διδάξει.
Τι είναι παραβολή;
Το λεξικό του Random House College περιγράφει την παραβολή ως «μια σύντομη, αλληγορική ιστορία που σκοπό έχει να μεταφέρει μια αλήθεια ή ένα ηθικό μάθημα». Στην Αγία Γραφή έχει πολλές παραβολές, κάποιες φανταστικές όπως π.χ. τα δέντρα που συζητούν ποιος θα γίνει βασιλιάς τους και τελικά καλούν την αγκαθιά (Κριτές 9:8-15), και άλλες ρεαλιστικές. Όποια μορφή κι αν είχαν οι παραβολές ήταν ένα φιλολογικό όχημα για να μεταφέρουν ένα ηθικό δίδαγμα.
Ο Ιησούς κατανόησε την αξία των παραβολών και τις χρησιμοποίησε για να διεγείρει βαθύτερη σκέψη και περισυλλογή. Ήξερε ότι αν μιλούσε κυριολεκτικά, ορισμένοι για τους οποίους κάποιες παραβολές Του περιείχαν αυστηρή επίπληση, θα εξοργιζόταν τόσο που θα προσπαθούσαν να Τον φιμώσουν με βία. «Σε σας δόθηκε να γνωρίσετε τα μυστήρια της βασιλείας τού Θεού· στους υπόλοιπους, όμως, με παραβολές, για να μη βλέπουν ενώ βλέπουν, και να μη καταλαβαίνουν ενώ ακούν» (Λουκά 8:10). Ο Cruden εξηγεί: «Ο σωτήρας μας στα ευαγγέλια συχνά μιλάει στους ανθρώπους σε παραβολές. Τις χρησιμοποίησε για να αποκρύψει την αλήθεια από εκείνους που δεν ήταν πρόθυμοι να την δουν. Εκείνοι που πραγματικά ήθελαν να μάθουν δεν θα ησύχαζαν μέχρι να ανακαλύψουν το νόημα.»
Σε ποιους είπε την παραβολή;
Είναι σκόπιμο εδώ να τονίσουμε ότι ο Ιησούς είπε την παραβολή σε Φαρισαίους, μια τάξη ανθρώπων που ήταν διαβόητοι για την άρνησή τους να ασχοληθούν ειλικρινά μαζί Του και τις αλήθειες που δίδαξε. Ήταν πανούργοι και πονηροί αλλά ο Χριστός τους αντιμετώπισε με σύνεση και ειλικρίνεια. Ο ασφαλέστερος τρόπος ήταν να τους μιλά με παραβολές και αλληγορία.
Με αυτές τις σκέψεις είμαστε έτοιμοι να εξετάσουμε την παραβολή του πλούσιου και του Λάζαρου, και να προσπαθήσουμε να εξακριβώσουμε το πραγματικό μήνυμα που ο Ιησούς ήθελε να δώσει.
Η παραβολή του πλούσιου και του Λαζάρου
«Υπήρχε κάποιος άνθρωπος πλούσιος, και ντυνόταν με πορφύρα, και στολή από βύσσο, ευφραινόμενος καθημερινά με μεγαλοπρέπεια. Υπήρχε και ένας φτωχός με το όνομα Λάζαρος, γεμάτος πληγές, τον οποίο έβαζαν κοντά στην πύλη του, και επιθυμούσε να χορτάσει από τα ψίχουλα, που έπεφταν από το τραπέζι τού πλουσίου· αλλά, και τα σκυλιά έρχονταν και έγλειφαν τις πληγές του» (Λουκά 16:19-21).
Ποιον συμβολίζει ο πλούσιος; Οι Ιουδαίοι είχαν ευλογηθεί με τον πλούτο της γνώσης της Γραφής. Δική τους ήταν «η υιοθεσία, και η δόξα, και οι διαθήκες, και η νομοθεσία, και η λατρεία, και οι υποσχέσεις» (Ρωμαίους 9:4). Μόνο ένας Ιουδαίος θα έλεγε «Πατέρα Αβραάμ», όπως είπε ο πλούσιος στην παραβολή. Ο πλούσιος λοιπόν συμβολίζει το ιουδαϊκό έθνος.
Αντίθετα, ο Λάζαρος συμβολίζει όλους εκείνους τους ανθρώπους σε πνευματική φτώχεια, αυτούς που οι Ιουδαίοι αποκαλούσαν Εθνικούς. Ο Θεός επέλεξε τον λαό Ισραήλ να είναι φως στα έθνη: «θα σε δώσω φως στα έθνη, για να είσαι η σωτηρία μου μέχρις εσχάτου τής γης» (Ησαΐας 49:6).
Οι Ιουδαίοι δεν μετέδωσαν το μήνυμα της σωτηρίας
Δυστυχώς όμως, οι Ισραηλίτες δεν εργάστηκαν για να φέρουν το λόγο του Θεού στα άλλα έθνη. Αντίθετα, τους θεωρούσαν ακάθαρτους, και μάλιστα τους ονόμαζαν «σκυλιά». Ο Χριστός είχε πει σε μία Χαναναία τα εξής, εκφράζοντας όχι τη δική Του άποψη, αλλά αυτή των Ιουδαίων: «Δεν είναι καλό να πάρει κάποιος το ψωμί των παιδιών, και να το ρίξει στα σκυλάκια» (Ματθαίο 15:26). Η γυναίκα του απάντησε: «Nαι, Κύριε· αλλά και τα σκυλάκια τρώνε από τα ψίχουλα που πέφτουν από το τραπέζι των κυρίων τους» (Ματθαίο 15:27).
Οι Ιουδαίοι θέλαν να κρατήσουν τον λόγο του Θεού για τον εαυτό τους και να αφήσουνε τους Εθνικούς να τρώνε τα πνευματικά «ψίχουλα». Και αυτό τους είχε φθείρει πνευματικά. Λίγα λεπτά πριν πει την παραβολή, ο Χριστός είχε επιπλήξει τους Φαρισαίους για την πνευματική τους έπαρση. «Εσείς είστε που δικαιώνετε τον εαυτό σας μπροστά στους ανθρώπους· ο Θεός, όμως, γνωρίζει τις καρδιές σας· επειδή, εκείνο που είναι υψηλό ανάμεσα στους ανθρώπους, είναι βδέλυγμα μπροστά στον Θεό» (Λουκά 16:15). Ποιο όμως θα ήταν το αποτέλεσμα αυτής της τρομερής έπαρσης;
Η συνέχεια της παραβολής
Η παραβολή εξηγεί: «Πέθανε δε ο φτωχός και φέρθηκε από τους αγγέλους στον κόλπο τού Aβραάμ. Πέθανε δε και ο πλούσιος και θάφτηκε. Kαι μέσα στον άδη, καθώς ύψωσε τα μάτια του, ενώ βρισκόταν μέσα σε βάσανα, βλέπει από μακριά τον Αβραάμ, και τον Λάζαρο στην αγκαλιά του· και αυτός, φωνάζοντας, είπε: Πατέρα Αβραάμ, ελέησέ με, και στείλε τον Λάζαρο, για να βουτήξει την άκρη τού δαχτύλου του στο νερό, και να δροσίσει τη γλώσσα μου· επειδή, βασανίζομαι μέσα σε τούτη τη φλόγα. Kαι ο Αβραάμ είπε: Παιδί μου, θυμήσου ότι απόλαυσες τα αγαθά σου στη ζωή σου και ο Λάζαρος παρόμοια τα κακά· τώρα, αυτός μεν παρηγορείται, εσύ όμως βασανίζεσαι. Kαι εκτός όλων τούτων, ανάμεσα σε μας και σε σας ένα μεγάλο χάσμα είναι στηριγμένο, ώστε αυτοί που θέλουν να διαβούν από εδώ προς εσάς, να μη μπορούν, ούτε και οι από εκεί να διαπεράσουν προς εμάς» (Λουκά 16:22-26).
Οι Ιουδαίοι είχαν απολαύσει «την καλή ζωή» με τις πνευματικές ευλογίες, αλλά δεν είχαν κάνει τίποτα για να ευλογήσουν ή να εμπλουτίσουν τους γείτονές τους. Δεν θα λάμβαναν περαιτέρω αμοιβή: «Αλλοίμονο σε σας τους πλούσιους, επειδή απολαύσατε την παρηγοριά σας. Αλλοίμονο σε σας τους χορτασμένους, επειδή θα πεινάσετε» (Λουκά 6:24, 25).
Αντίθετα, ο φτωχός Λάζαρος συμβολίζει τους φτωχούς στο πνεύμα που θα κληρονομήσουν τη βασιλεία των ουρανών. Οι Εθνικοί που διψούσαν για τη δικαιοσύνη θα χόρταιναν. Τα «σκυλιά» και οι αμαρτωλοί, τόσο περιφρονημένοι από τους «ενάρετους Φαρισαίους», θα έμπαιναν στον ουρανό πριν από αυτούς: «Σας διαβεβαιώνω, ότι οι τελώνες και οι πόρνες πηγαίνουν πριν από σας στη βασιλεία τού Θεού» (Ματθαίο 21:31).
Τα πέντε αδέλφια
Η παραβολή ολοκληρώνεται με τον πλούσιο να παρακαλεί για τους αδελφούς του να προειδοποιηθούν για να μην μοιραστούν τη μοίρα του. Ζητά από τον Αβραάμ να στείλει τον Λάζαρο σε αυτή την αποστολή, και ισχυρίζεται ότι «αν κάποιος από τους νεκρούς πάει σ’ αυτούς, θα μετανοήσουν» (Λουκά 16:30). Ο Αβραάμ απαντά: «Αν δεν ακούν τον Μωυσή και τους προφήτες, ούτε αν κάποιος αναστηθεί από τους νεκρούς θα πεισθούν» (Λουκά 16:31).
Με αυτό τον τρόπο ο Χριστός επέπληξε τους Φαρισαίους για την αδιαφορία τους για τις Γραφές, προβλέποντας ότι ακόμη και ένα υπερφυσικό γεγονός δεν θα άλλαζε τις καρδιές τους. Το θαύμα της ανάστασης του πραγματικού Λάζαρου λίγο αργότερα επιβεβαίωσε τα λόγια του Χριστού. Ο Λάζαρος αναστήθηκε, αλλά «οι αδελφοί του «πλούσιου», δηλαδή οι Φαρισαίοι, δεν μετανόησαν. Αντίθετα, αποφάσισαν να σκοτώσουν και τον Λάζαρο!
Η παραβολή είναι παραβολή, όχι αληθινή ιστορία
Σήμερα πολλοί Χριστιανοί πιστεύουν ότι η παραβολή του πλούσιου και του Λάζαρου δεν είναι παραβολή αλλά μια αληθινή ιστορία δύο ατόμων που πέθαναν και συνέχισαν να ζουν. Υποστηρίζουν λοιπόν ότι όταν κάποιος πεθάνει αμαρτωλός θα καίγεται για όλη την αιωνιότητα. Όταν όμως παίρνεις μία παραβολή και προσπαθείς να την ερμηνεύσεις κυριολεκτικά, συναντάς ένα σωρό προβλήματα.
Μήπως όλοι οι σωσμένοι που έχουν πεθάνει κάθονται στον κόλπο (αγκαλιά) του Αβραάμ, εκεί που κάθισε ο Λάζαρος; Αν ναι, ο Αβραάμ σε ποιανού αγκαλιά κάθεται; Και αν υπάρχει μεγάλο χάσμα ανάμεσα στον ουρανό και την κόλαση, πώς συνομιλούσε ο Αβραάμ με τον πλούσιο; Ακόμη πιο ανησυχητικό όμως είναι το εξής. Πώς θα μπορούσαν οι σωσμένοι να απολαύσουν τον παράδεισο αν ακούν λίγο παραπέρα τις κραυγές των αμαρτωλών που βασανίζονται;
Ένα άλλο πρόβλημα που προκύπτει με μια κυριολεκτική ανάγνωση της παραβολής είναι οι γεμάτοι τάφοι. Η παραβολή περιγράφει τον πλούσιο και τον Λάζαρο σωματικά, ο ένας στον άδη, ο άλλος με τον Αβραάμ. Έχουν μάτια να βλέπουν, αυτιά να ακούν, γλώσσα για να γευθούν νερό, και χέρια για να κουβαλήσουν το νερό. Εκεί που υποτίθεται ότι πήγαν, πήγαν σωματικά. Που σημαίνει ότι οι τάφοι τους θα πρέπει να έμειναν άδειοι. Έλα όμως που όποτε ανοίγεται ένας τάφος, το σώμα του νεκρού, ή τουλάχιστον τα απομεινάρια του σώματος είναι εκεί! Ο νεκρός δεν έχει πάει ούτε στον παράδεισο ούτε στην κόλαση.
Από αυτά τα λίγα παραδείγματα, αρχίζουμε να βλέπουμε ότι σε αυτή την παραβολή ο Χριστός δεν προσπαθούσε να εξηγήσει τι γίνεται μετά τον θάνατο. Αντίθετα, αναφερόταν στην αποτυχία των Ιουδαίων στο έργο που τους ανατέθηκε.
Τι είναι η κόλαση;
Η Αγία Γραφή μιλάει με αδιαμφισβήτητη σαφήνεια για το θέμα της κόλασης σε πολλά άλλα μέρη. Πουθενά δεν διδάσκει ότι οι αμαρτωλοί θα καίγονται στους αιώνες των αιώνων. Αντίθετα, μας λέει ότι θα καταστραφούν εντελώς. Ο Ιησούς δεν θα έθετε ποτέ σε κίνδυνο την ακεραιότητα της Αγίας Γραφής διδάσκοντας κάτι εντελώς αντίθετο από αυτά που λέει η Γραφή αλλού.
Αν θέλεις να μάθεις την αλήθεια για την κόλαση, υπάρχουν πολλά εδάφια που μιλάνε απλά και καθαρά, και δεν χρειάζεται να προστρέχουμε σε παραβολές και αλληγορίες.
Ας αρχίσουμε με ένα από τα πιο απλά: «Ο μισθός τής αμαρτίας είναι θάνατος· το χάρισμα, όμως, του Θεού αιώνια ζωή διαμέσου τού Ιησού Χριστού τού Κυρίου μας» (Ρωμαίους 6:23). Υπάρχουν μόνο δύο επιλογές για κάθε άνθρωπο. Εκείνοι που αποδέχονται τον Ιησού Χριστό θα ζήσουν για πάντα· εκείνοι που απορρίπτουν τον Χριστό θα πεθάνουν. Αν οι κακοί υπέφεραν στην κόλαση χωρίς τέλος, τότε κληρονομούν κι αυτοί αιώνια ζωή, έστω κι αν είναι οδυνηρή. Αλλά το εδάφιο που διαβάσαμε λέει ξεκάθαρα ότι η αιώνια ζωή είναι μόνο για τους πιστούς.
Πολλά άλλα εδάφια
Ας δούμε μερικά ακόμη εδάφια: «Οι ασεβείς, όμως, θα εξολοθρευθούν· και οι εχθροί τού Κυρίου, θα αναλωθούν, σαν το λίπος των αρνιών· θα διαλυθούν σαν καπνός» (Ψαλμός 37:20).
«Γι’ αυτό, όπως η γλώσσα της φωτιάς κατατρώει το καλάμι, και το άχυρο αφανίζεται στη φλόγα, έτσι και η ρίζα τους θα γίνει σαν σαπίλα, και το άνθος τους θα ανέβει σαν σκόνη· επειδή, απέρριψαν τον νόμο του Κυρίου των δυνάμεων» (Ησαΐας 5:24).
«Επειδή, προσέξτε, έρχεται ημέρα, η οποία θα καίει σαν κλίβανος· και όλοι οι υπερήφανοι, και όλοι αυτοί που πράττουν ασέβεια, θα είναι άχυρο· και η ημέρα που έρχεται θα τους κατακάψει, λέει ο Κύριος των δυνάμεων, ώστε δεν θα τους αφήσει ρίζα και κλαδί» (Μαλαχίας 4:1).
«Kαι θα καταπατήσετε τους ασεβείς· και αυτοί θα είναι στάχτη κάτω από το πέλμα των ποδιών σας, κατά την ημέρα που εγώ θα το κάνω αυτό, λέει ο Κύριος των δυνάμεων» (Μαλαχίας 4:3).
«Θάρθει, όμως, η ημέρα τού Κυρίου, σαν κλέφτης μέσα στη νύχτα· κατά την οποία οι ουρανοί θα παρέλθουν με ορμητικό συριστό ήχο, και τα στοιχεία, καθώς θα καίγονται, θα διαλυθούν, και η γη, και τα έργα που βρίσκονται σ’ αυτή, θα κατακαούν» (Β’ Πέτρου 3:10).
«Οι δειλοί και άπιστοι και μολυσμένοι με βδελύγματα και φονιάδες και πόρνοι και μάγοι και ειδωλολάτρες, και όλοι οι ψεύτες, θα έχουν τη μερίδα τους μέσα στη λίμνη που καίγεται με φωτιά και θειάφι· αυτός είναι ο δεύτερος θάνατο» (Αποκάλυψη 21:8).
Θα μπορούσα να αναφέρω πολλά εδάφια ακόμη αλλά για περισσότερες πληροφορίες μπορείς να δεις το σχετικό άρθρο μας.
Επίλογος
Θα έρθει η φωτιά της κόλασης την ημέρα της κρίσης. Και θα είναι τόσο καυτή που θα καταστρέψει τελείως κάθε αμαρτωλό. Όταν η φωτιά τελειώσει τη δουλειά της, θα σβήσει.
Θα ήταν κρίμα να χάσουμε το πραγματικό νόημα της παραβολής που ήθελε να μεταφέρει ο Χριστός. Ας δεχτούμε το μάθημα που ήθελε να μας διδάξει και ας το εφαρμόσουμε στη ζωή μας. Ο καθένας μπορεί να βοηθήσει κάποιον άλλο να ακούσει το μήνυμα της σωτηρίας.
«Επειδή, με τέτοιον τρόπο αγάπησε ο Θεός τον κόσμο, ώστε έδωσε τον Yιό του τον μονογενή, για να μη χαθεί καθένας που πιστεύει σ’ αυτόν, αλλά να έχει αιώνια ζωή» (Ιωάννη 3:16).
