Παναγία μήτηρ Θεού ή Μαρία;
Παναγία μήτηρ Θεού ή απλώς Μαρία;
Η μητέρα του Χριστού ονομαζόταν Μαρία. Συχνά την αποκαλούν παναγία. Ένα άτομο μοναδικό στην ιστορία της ανθρωπότητας καθώς αυτήν επέλεξε ο Θεός για να είναι η μητέρα του Χριστού. Τι γνωρίζουμε γι’ αυτήν;
Η Καταγωγή Της
Η Αγία Γραφή δεν λέει πολλά για την καταγωγή της Μαρίας. Πολλοί θεολόγοι πιστεύουν ότι η γενεαλογία του Χριστού στο κατά Λουκά ευαγγέλιο 3:23-38 είναι η βιολογική γενεαλογία μέσω της Μαρίας, σε αντίθεση με τη διαφορετική γενεαλογία που καταγράφει ο Ματθαίος και είναι μέσω του Ιωσήφ. Με βάση αυτό, βλέπουμε ότι τον πατέρα της Μαρίας τον ονόμαζαν Ηλί και ότι η Μαρία ήταν απόγονος του βασιλιά Δαβίδ, και άρα από τη φυλή του Ιούδα. Το εβραϊκό της όνομα ήταν Μαριάμ, που στα ελληνικά γινόταν Μαρία.
Σύμφωνα με την παράδοση της Ορθόδοξης εκκλησίας αλλά και της Καθολικής τον πατέρα της τον έλεγαν Ιωακείμ και τη μητέρα της Άννα. Μάλιστα, το ζευγάρι δεν μπορούσε να κάνει παιδιά, και μετά πολλά χρόνια προσευχής, και σε προχωρημένη ηλικία, η Άννα γέννησε τη Μαρία. Την αφιέρωσε μάλιστα στο ναό, όπως υποτίθεται ότι γινόταν τότε με πολλά κορίτσια. Όσο ενδιαφέρουσα και αν είναι αυτή η παράδοση, προέρχεται από το ψευδεπίγραφο «ευαγγέλιο» του Ιακώβου, το οποίο είναι αναξιόπιστο και δεν είναι Θεόπνευστο. Μένουμε λοιπόν με τα στοιχεία που μας δίνει η Γραφή.
Η Καθολική εκκλησία πιστεύει στην άμωμο σύλληψη της Μαρίας. Όχι ότι η σύλληψη της Μαρίας έγινε χωρίς ανθρώπινη σωματική επαφή, όπως λανθασμένα ερμηνεύουν κάποιοι, αλλά ότι όταν έγινε η σύλληψη της Μαρίας, όπως γίνεται όλων των ανθρώπων, επενέβηκε το Άγιο Πνεύμα και αφέρεσε το πρωπατορικό αμάρτημα και κάθε ίχνος αμαρτωλότητας, ώστε η Μαρία γεννήθηκε και έμεινε αναμάρτητη.
Και αυτή η παράδοση όμως είναι λανθασμένη και αντιτίθεται στην Αγία Γραφή η οποία ξεκάθαρα δηλώνει ότι: «κανένας άνθρωπος δεν είναι αναμάρτητος» (Β’ Χρονικών 6:35), και «όλοι αμάρτησαν και στερούνται της δόξας του Θεού» (Ρωμαίους 3:23). Χωρίς αμφιβολία η Μαρία ήταν εξαίρετο άτομο. Αναμάρτητη όμως δεν ήταν. Μόνο ο Χριστός ήταν αναμάρτητος.
Μετέπειτα Ζωή της Μαρίας
Η Μαρία ήταν συγγενής της Ελισάβετ, της μητέρας του Ιωάννη του Βαπτιστή (Λουκά 1:36). Ήταν αρραβωνιασμένη με τον Ιωσήφ ο οποίος ήταν και αυτός απόγονος του βασιλιά Δαβίδ (Ματθαίο 1:1-17).
Σύμφωνα με μία άποψη, ο Ιωσήφ ήταν αρκετά μεγαλύτερος στην ηλικία και χήρος με παιδιά από προηγούμενο γάμο. Υπέρ αυτής της άποψης συνηγορεί το γεγονός ότι όταν συναντάμε τον Χριστό ενήλικα, ο Ιωσήφ δεν εμφανίζεται. Στο σταυρό ο Χριστός ζητά από τον Ιωάννη να προσέχει τη μητέρα Του που δείχνει ότι μάλλον ο Ιωσήφ είχε πεθάνει και ότι ίσως τα αδέλφια του Ιησού να ήταν όντως από προηγούμενο γάμο του Ιωσήφ και όχι παιδιά της Μαρίας.
Παρθένος Μαρία
Η Αγία Γραφή αναφέρει ξεκάθαρα ότι η Μαρία ήταν παρθένα (Ματθαίο 1:18,23, Λουκά 1:27). Αυτό ήταν το συνηθισμένο για μία ανύπαντρη κοπέλα τότε, και ένα παραπάνω φυσικά για τη μητέρα του Χριστού.
Ενώ ήταν αρραβωνιασμένη με τον Ιωσήφ, ο άγγελος Γαβριήλ την επισκέφθηκε και της ανακοίσωσε ότι θα γινόταν η μητέρα του Σωτήρα: «Χαίρε, χαριτωμένη· ο Κύριος μαζί σου· ευλογημένη είσαι εσύ ανάμεσα στις γυναίκες… Μη φοβάσαι, Μαριάμ· επειδή, βρήκες χάρη στον Θεό. Και πρόσεξε, θα μείνεις έγγυος, και θα γεννήσεις έναν γιο· και θα αποκαλέσεις το όνομά του ΙΗΣΟΥ. Αυτός θα είναι μεγάλος, και θα ονομαστεί Υιός τού Υψίστου· και ο Κύριος ο Θεός θα του δώσει τον θρόνο τού Δαβίδ τού πατέρα του· και θα βασιλεύσει επάνω στον οίκο τού Ιακώβ στους αιώνες, και η βασιλεία του δεν θα έχει τέλος» (Λουκά 1:28, 30-33). Η Μαρία λοιπόν έμεινε έγκυος μέσω του Αγίου Πνεύματος, αν και ήταν ακόμη παρθένα.
Ο Ιωσήφ, ξέροντας ότι το παιδί δεν ήταν δικό του και νομίζοντας ότι η Μαρία είχε πάει με κάποιον άντρα αποφάσισε να την χωρίσει. Άγγελος όμως εμφανίστηκε και του εξήγησε ότι η Μαρία δεν είχε αμαρτήσει, ότι το παιδί ήταν από το Άγιο Πνεύμα, και παρότρυνε τον Ιωσήφ να μην διστάσει να την παντρευτεί. Όπως και έγινε.
Αειπάρθενος Μαρία;
Σύμφωνα με την παράδοση της Ορθόδοξης και της Καθολικής εκκλησίας, η Μαρία έμεινε παρθένα για πάντα. Ισχύει αυτό;
Η Αγία Γραφή αναφέρει ότι ο Χριστός είχε τέσσερα αδέλφια, τον Ιάκωβο, τον Ιωσή, τον Σίμωνα, και τον Ιούδα (συνηθισμένο όνομα τότε), καθώς και αδιευκρίνιστο αριθμό αδελφές που δεν ονομάζονται (Ματθαίο 13:55, Μάρκο 6:3). Ο Ιούδας μάλιστα και ο Ιάκωβος έγραψαν επιστολές που συμπεριλήφθηκαν στην Αγία Γραφή και φέρουν το όνομά τους. Αν φυσικά η Μαρία γέννησε άλλα παιδιά, νοείται ότι δεν έμεινε παρθένα.
Όπως αναφέρθηκε παραπάνω όμως, υπάρχει σοβαρή περίπτωση τα παιδιά να ήταν του Ιωσήφ από προηγούμενο γάμο. Αλλά υπάρχει και περίπτωση τα παιδιά να ήταν όντως της Μαρίας.
Τι λέει η Αγία Γραφή
Όπως και να έχει το πράγμα, η Μαρία δεν έμεινε παρθένα και ούτε είχε λόγο να μείνει, από τη στιγμή που παντρεύτηκε. Στο Ματθαίο 1:24-25 διαβάζουμε: «Και όταν ο Ιωσήφ σηκώθηκε από τον ύπνο, έκανε όπως τον πρόσταξε ο άγγελος του Κυρίου· και πήρε τη γυναίκα του. Και δεν τη γνώριζε, μέχρις ότου γέννησε τον πρωτότοκο γιο της· και αποκάλεσε το όνομά του ΙΗΣΟΥ.»
Εδώ βλέπουμε ότι ο Ιωσήφ «δεν γνώριζε», δηλαδή δεν είχε σωματική επαφή με τη Μαρία «μέχρις ότου» γέννησε το Χριστό. Το «μέχρις ότου» υπονοεί ότι μετά τη γέννηση, ο Ιωσήφ και η Μαρία είχαν συζυγικές σχέσεις όπως όλα τα ζευγάρια έχουν, ή θα πρέπει να έχουν (Α’ Κορινθίους 7:5). Οπότε η Μαρία ήταν παρθένα όταν έγινε η σύλληψη του Χριστού μέσω του Αγίου Πνεύματος και παρέμεινε μέχρι και κάποια στιγμή μετά τη γέννηση του Χριστού. Μετά όμως είχε κανονικές συζυγικές σχέσεις.
Η ευλογία του γάμου
Η αειπαρθενία της Μαρίας λοιπόν είναι μία μη Βιβλική διδασκαλία. Είναι αποτέλεσμα της επιρροής της ελληνικής φιλοσοφίας που διαχωρίζει το δήθεν αμαρτωλό σώμα από την δήθεν αγνή ψυχή. Οι επιθυμίες του σώματος είναι αμαρτωλές, ή τουλάχιστον ποταπές. Και εφόσον η σεξουαλική επαφή είναι επιθυμία του σώματος, άρα ανήκει στα ποταπά επίγεια. Εξ ου και η θεωρία ότι οι ανώτεροι ιερείς, ως φωτισμένα πρόσωπα, δεν πρέπει να παντρεύονται και να έχουν ερωτικές σχέσεις. Άρα λοιπόν, ένα πρόσωπο σαν την Μαρία δεν θα μπορούσε να έχει τέτοιες επαφές.
Αντίθετα με αυτές τις ελληνιστικές, διχοτομικές προσεγγίσεις, στην Αγία Γραφή δεν υπάρχει διαχωρισμός σώματος και ψυχής. Ο άνθρωπος είναι μία ενιαία οντότητα. Το σώμα μας είναι ευλογημένο πλασμένο από τον Θεό. Η σεξουαλική επαφή είναι επίσης ευλογημένη, αρκεί να τελείται στο πρότυπο της Γραφής, δηλαδή ανάμεσα σε έναν άντρα και μία γυναίκα, και μόνο μέσα στο πλαίσιο του γάμου. Άρα λοιπόν, το να έχουν ο Ιωσήφ και η Μαρία συζυγικές σχέσεις μετά το γάμο τους και μετά τη γέννηση του Χριστού είναι σε αρμονία με την Αγία Γραφή. Το να μην είχαν θα ήταν παράδοξο.
Ύστερη Ζωή
Μετά το θάνατο και την ανάσταση του Χριστού η Μαρία αναφέρεται μία φορά, μαζί με τους αποστόλους (Πράξεις 1:26). Ήταν λοιπόν ενεργό μέλος της πρώτης Χριστιανικής εκκλησίας.
Κάποια παράδοση την συνδέει με την Έφεσο. Ο Χριστός ανέθεσε την προστασία της στον μαθητή Ιωάννη, και γνωρίζουμε ότι ο Ιωάννης έζησε αρκετά χρόνια στην Έφεσο, οπότε μπορεί και η Μαρία να ήταν όντως εκεί.
Το πότε πέθανε δεν το γνωρίζουμε με βεβαιότητα, ούτε το που θάφτηκε. Κατά μία πηγή, μετά την ανάσταση του Χριστού έζησε άλλα 11 χρόνια πριν πεθάνει.
Σύμφωνα με την παράδοση της Ορθόδοξης και Καθολικής εκκλησίας, η Μαρία αναλήφθηκε στους ουρανούς και ζει εκεί. Μάλιστα ονομάζεται και Βασίλισσα του Ουρανού, ένας ασεβής τίτλος όπως θα δούμε παρακάτω.
Η Αγία Γραφή δεν λέει τίποτα τέτοιο. Αντίθετα, μας λέει ξεκάθαρα ότι οι νεκροί είναι στα μνημεία και περιμένουν την ανάσταση των νεκρών που θα γίνει τη Δευτέρα Παρουσία. Το ίδιο ισχύει και για τη Μαρία. Πέθανε κάποια χρόνια μετά την ανάσταση του Χριστού και περιμένει στον τάφο την ανάσταση των νεκρών. Δεν είναι σήμερα στον ουρανό.
Παναγία μήτηρ Θεού;
Πρέπει να αποκαλούμε την Μαρία Παναγία; Το Παναγία είναι τόσο διαδεδομένο, που το ερώτημα φαντάζει παράξενο. Και όμως, καλό είναι να σκεφτούμε λίγο πιο βαθιά.
Πανάγιος είναι σύνθετη λέξη, παν + άγιος, ο τελείως άγιος λοιπόν. Παναγία σημαίνει τελείως αγία. Στην Αγία Γραφή ούτε ο Θεός ο ίδιος δεν ονομάζεται Πανάγιος. Η υπέρτατη αγιότητα του Θεού εκφράζεται με την τριπλή αναφορά, Άγιος, Άγιος, Άγιος.
Γεννάται λοιπόν το ερώτημα, γίνεται ένας άνθρωπος όπως η Μαρία, που ήταν μεν ευσεβής γυναίκα, αλλά είχε και αυτή αμαρτία, όπως όλοι οι άνθρωποι, να της δίνουμε έναν τίτλο που μοιάζει ανώτερος και από του Θεού; Πως είναι παν-άγια αν είχε αμαρτία; Όχι, η λέξη πανάγιος δεν ταιριάζει σε κανένα άνθρωπο.
Και αν δεν ταιριάζει στη μητέρα του Χριστού, τότε σίγουρα δεν πρέπει να τον χρησιμοποιούμε και για αμαρτωλούς ανθρώπους όπως πατριάρχες της εκκλησίας και μητροπολίτες. Η λέξη Πανάγιος αρμόζει ΜΟΝΟ στον Θεό.
Παναγία μήτηρ Θεού / Θεοτόκος;
Άλλες φορές η Μαρία ονομάζεται εκτός από παναγία, μήτηρ Θεού και Θεοτόκος. Έχει ο Θεός μητέρα; Φυσικά όχι. Η Μαρία δεν ήταν μητέρα του Θεού, αλλά μητέρα της ανθρώπινης φύσης του ενσαρκωμένου Χριστού. Η θεϊκή φύση του Χριστού δεν είχε μητέρα, ο Θεός δεν έχει μητέρα. Το να ονομάζουμε κάποιον άνθρωπο, έστω και ενάρετο, μητέρα του Θεού είναι απαράδεκτο. Το ίδιο ισχύει περίπου και για τον τίτλο, Θεοτόκος.
Βασίλισσα του Ουρανού
Ο τίτλος «Βασίλισσα του Ουρανού» είναι επίσης ανάρμοστος. Από τη στιγμή που δεν πήγε στον ουρανό, πως είναι Βασίλισσα του Ουρανού; Είναι ενδιαφέρον ότι ο προφήτης Ιερεμίας χρησιμοποιεί τον ίδιο τίτλο για μία ειδωλολατρική θεότητα της εποχής του: «Οι γιοι μαζεύουν ξύλα, και οι πατέρες ανάβουν τη φωτιά, και οι γυναίκες ζυμώνουν το ζυμάρι, για να κάνουν πλακούντες στη βασίλισσα του ουρανού… για να με παροξύνουν» (Ιερεμίας 7:18). Είναι άραγε πρέπον να χρησιμοποιούμε έναν τίτλο με ειδωλολατρική προέλευση για την μητέρα του Χριστού;
Όχι και πάλι όχι. Ο μοναδικός Μονάρχης του ουρανού είναι ο Θεός και δεν έχει βασίλισσα.
Άλλες Πρακτικές
Πέρα από τίτλους και προσφωνήσεις προς την Μαρία που δεν αρμόζουν, υπάρχουν και άλλες πρακτικές. Η προσευχή μας πρέπει να κατευθύνεται μόνο προς τον Θεό, και όχι προς την Μαρία ή άλλους αγίους. Μόνο ο Θεός ακούσει και απαντά προσευχές στον ουρανό. Επίσης, η προσκύνηση και η λατρεία ανήκουν μόνο στο Θεό, όχι σε αγίους ούτε σε εικόνες τους.
Ο Ακάθιστος Ύμνος
Ο Ακάθιστος ύμνος είναι ίσως το χαρακτηριστικότερο παράδειγμα τίτλων και ιδιοτήτων που ανήκουν μόνο στο Θεό, αλλά δυστυχώς δίνονται στη Μαρία. Παραθέτουμε μερικούς στίχους:
Χαῖρε, δι’ ἧς ἡ ἀρὰ [κατάρα] ἐκλείψει (στίχος 9)
Η κατάρα αφαιρείται από τον Χριστό, όχι τη Μαρία
Χαῖρε, τοῦ πεσόντος Ἀδάμ ἡ ἀνάκλησις (στίχος 10)
Η πτώση του Αδάμ ανακλήθηκε από το Χριστό που είναι ο μόνος Σωτήρα, όχι από τη Μαρία
χαῖρε, τῶν δακρύων τῆς Εὔας ἡ λύτρωσις (στίχος 11)
Λύτρωση προσφέρει μόνο ο Χριστός, ο μόνος Λυτρωτής, όχι η Μαρία που χρειάζεται τη λύτρωση που προσφέρει ο Χριστός
χαῖρε, ὅτι βαστάζεις τὸν βαστάζοντα πάντα (στίχος 15)
«Βαστάζει» (παρόντας χρόνος) τώρα η Μαρία τον Χριστό που βαστάζει τα πάντα; Είναι δηλαδή μεγαλύτερη από Αυτόν αφού βαστάζει υποτίθεται τον βαστάζονται; Βλασφημία!
Χαῖρε, δι’ ἧς νεουργεῖται ἡ κτίσις (στίχος 18)
Ο Χριστός είναι Αυτός που θα ξαναφτιάξει την κτίση, όχι η Μαρία. Αυτός είναι ο Δημιουργός, η Μαρία είναι δημιούργημα.
Χαῖρε, Νύμφη ἀνύμφευτε (στίχος 20)
Η Μαρία νυμφεύθηκε
Επίλογος
Ο Ακάθιστος «ύμνος» συνεχίζει με πολλές άλλες εκφράσεις που αρμόζουν μόνο στον Θεό. Το να δίνει κάποιος σε ανθρώπους χαρακτηριστικά που ανήκουν μόνο στο Θεό, είναι η απόλυτη έννοια της βλασφημίας. Η λατρεία μας, η προσκύνησή μας, η δοξολογία μας, πρέπει να έχουν ως επίκεντρο μόνο τον Τριαδικό Θεό, Πατέρα, Υιό, και Άγιο Πνεύμα.
Πες μας τη γνώμη σου για το άρθρο: Παναγία μήτηρ Θεού ή Μαρία;
Επιστροφή στην αρχική σελίδα.